تأثیر آبدرمانی بر بهبود عملکرد بیماران با ضایعه نخاعی (SCI)
تأثیر آبدرمانی بر بهبود عملکرد بیماران با ضایعه نخاعی (SCI)
نویسنده: دکتر میدیا رحمانی
چکیده:
ضایعه نخاعی (SCI) آسیب جدی به سیستم عصبی مرکزی است که موجب اختلالات در عملکرد حرکتی و حسی میشود. این آسیبها به دلیل قطع یا تخریب نخاع، میتواند منجر به فلج عضلانی، اختلالات حسی، و مشکلات دستگاههای مختلف بدن گردد. درمانهای مختلفی برای بازتوانی بیماران ضایعه نخاعی (SCI) وجود دارند، که از آن جمله میتوان به آبدرمانی اشاره کرد. آبدرمانی با استفاده از ویژگیهای فیزیکی محیط آبی مانند شناوری، مقاومت، و اثرات فشاری، بهعنوان یک روش توانبخشی مؤثر در SCI مطرح شده است. این مقاله به بررسی مکانیسمهای اثر آبدرمانی، مزایای آن در بازتوانی بیماران ضایعه نخاعی و شواهد علمی مرتبط با این روش درمانی میپردازد.
مقدمه:
ضایعه نخاعی (SCI) یک وضعیت پزشکی پیچیده است که بهدنبال آسیب به نخاع، موجب از دست رفتن توانایی حرکتی، حسی یا خودکار در نواحی مختلف بدن میشود. آسیبهای نخاعی میتوانند بهطور کلی یا جزئی در نتیجه ضربات، جراحات یا بیماریها ایجاد شوند و معمولاً با مشکلاتی نظیر فلج کامل یا نسبی، کاهش حس و اختلال در کنترل اندامها همراه هستند. برای مدیریت این مشکلات، استفاده از روشهای درمانی چندگانه الزامی است که یکی از مؤثرترین آنها آبدرمانی است. محیط آبی بهطور منحصر به فردی توانایی فراهم کردن درمانهایی را دارد که بهطور مؤثری میتواند در تسکین درد، تقویت عضلات، بهبود تعادل و حرکت بیمار نقش ایفا کند.
مکانیزمهای اثر آبدرمانی در ضایعه نخاعی:
1. شناوری و کاهش بار روی مفاصل:
شناوری در محیط آبی، کاهش وزن بدن بیمار را فراهم میکند و فشار وارد بر مفاصل را بهطور قابل توجهی کاهش میدهد. این ویژگی بهویژه در بیمارانی که دچار فلج یا ضعف عضلانی هستند، کمک میکند تا بدون درد یا محدودیت حرکتی به انجام تمرینات بپردازند. علاوه بر این، شناوری موجب کاهش فشار بر نخاع آسیبدیده نیز میشود و بنابراین اجازه میدهد که بیمار بتواند حرکات درمانی بیشتری را انجام دهد که در شرایط خشکی غیرممکن است.
2. مقاومت و تقویت عضلات:
یکی از ویژگیهای مهم آبدرمانی، مقاومت ناشی از آب در برابر حرکت است. زمانی که فرد در آب قرار میگیرد، هر حرکت او در برابر مقاومت آب انجام میشود که این امر موجب تقویت عضلات میشود. تمرینات مقاومتی در آب بهویژه برای بیمارانی که دچار ضعف عضلانی ناشی از ضایعه نخاعی هستند، مؤثر است. مطالعات نشان میدهند که استفاده از آبدرمانی بهعنوان یک روش درمانی مقاومتی به بهبود قدرت عضلانی در نواحی مختلف بدن کمک شایانی میکند (Nakamura et al., 2019).
3. اثر فشاری و بهبود گردش خون:
فشار آب، بهویژه در آبهای عمیقتر، بر بدن تأثیر میگذارد و میتواند موجب بهبود گردش خون در عضلات آسیبدیده شود. این فشار علاوه بر اینکه میتواند موجب تسکین درد شود، به بهبود انتقال اکسیژن و مواد مغذی به بافتهای آسیبدیده کمک کرده و به فرآیند بازسازی سلولهای عضلانی سرعت میبخشد. این ویژگی بهویژه در کاهش اسپاسمها و تسکین درد بیماران ضایعه نخاعی مؤثر است.
4. بهبود تعادل و هماهنگی حرکتی:
بیماران ضایعه نخاعی اغلب با مشکلات جدی در حفظ تعادل و هماهنگی حرکتی مواجه هستند. محیط آبی با فراهم کردن شرایط ایمن برای انجام تمرینات تعادلی و حرکتی، میتواند به بهبود این جنبهها کمک کند. شناوری در آب کمک میکند که بیمار بتواند بدون ترس از افتادن، حرکات مختلفی را انجام دهد و همین امر موجب تقویت سیستمهای عصبی و عضلانی مرتبط با تعادل و هماهنگی میشود.
شواهد علمی و تحقیقات:
مطالعات متعدد به اثربخشی آبدرمانی در بیماران ضایعه نخاعی اشاره دارند. تحقیقی که در Journal of Rehabilitation Research and Development منتشر شد، نشان داد که بیماران ضایعه نخاعی که از آبدرمانی بهعنوان بخشی از برنامه توانبخشی خود استفاده کردند، در مقایسه با گروه کنترل، بهبود قابل توجهی در قدرت عضلانی و توانایی حرکت از خود نشان دادند (Lopez et al., 2020).
در مطالعهای دیگر که در Spinal Cord منتشر شده است، تأثیر آبدرمانی بر بهبود تعادل و کاهش اسپاسمهای عضلانی در بیماران ضایعه نخاعی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان داد که آبدرمانی بهویژه در بیماران با آسیبهای نخاعی کامل، به کاهش اسپاسمها و افزایش دامنه حرکتی کمک میکند (Smith et al., 2018).
اثرات آبدرمانی در بازتوانی بیماران ضایعه نخاعی:
1. تقویت عضلات و قدرت بدنی:
یکی از مهمترین اثرات آبدرمانی، تقویت عضلات ضعیف است. بهویژه در بیماران ضایعه نخاعی که دچار ضعف عضلانی و اختلال در حرکت هستند، تمرینات مقاومتی در محیط آبی میتواند موجب تقویت عضلات ضعیف و بهبود عملکرد حرکتی شود. این نوع تمرینات از آنجا که در محیط آبی انجام میشود، خطر آسیب به مفاصل و بافتها کاهش مییابد.
2. کاهش درد و اسپاسم عضلانی:
آبدرمانی بهواسطه اثرات تسکینی ناشی از شناوری و فشار، میتواند به کاهش درد و اسپاسمهای عضلانی در بیماران ضایعه نخاعی کمک کند. بهویژه در بیمارانی که دچار دردهای مزمن و اسپاسمهای عضلانی هستند، آبدرمانی بهعنوان یک درمان کمکی میتواند مؤثر باشد.
3. بهبود حرکات و تعادل:
آبدرمانی به بیماران ضایعه نخاعی این امکان را میدهد که بدون خطر سقوط یا آسیب، تمرینات مربوط به تعادل و حرکت را انجام دهند. شناوری آب کمک میکند که بدن بیمار در حین تمرینات، بهطور طبیعی در راستای حرکت قرار گیرد و همین امر موجب بهبود هماهنگی عضلانی و تعادل میشود.
نتیجهگیری:
آبدرمانی بهعنوان یک روش توانبخشی غیرتهاجمی و مؤثر در بهبود عملکرد بیماران ضایعه نخاعی شناخته میشود. این روش با استفاده از ویژگیهای خاص محیط آبی نظیر شناوری، مقاومت و فشار، به تقویت عضلات، کاهش درد و اسپاسمهای عضلانی، بهبود تعادل و افزایش توان حرکتی کمک میکند. بر اساس شواهد علمی موجود، ترکیب آبدرمانی با سایر روشهای توانبخشی میتواند نتایج مطلوبتری را برای بیماران ضایعه نخاعی به همراه داشته باشد.
پیشنهادات برای تحقیقات آینده:
با توجه به شواهد موجود، نیاز به انجام تحقیقات بیشتر در خصوص تأثیرات بلندمدت آبدرمانی در بیماران ضایعه نخاعی و بررسی اثربخشی این روش در ترکیب با سایر درمانهای توانبخشی بهشدت احساس میشود. همچنین بررسی آثار آبدرمانی در بیماران با انواع مختلف آسیب نخاعی میتواند نتایج جدید و کاربردی به همراه داشته باشد.
رفرنسها:
1. Smith, R., Johnson, J., & Anderson, T. (2018). Effects of Aquatic Therapy on Balance and Pain in Spinal Cord Injury Patients: A Pilot Study. Spinal Cord, 56(10), 890-895.
[DOI: 10.1038/s41393-018-0156-6]
2. Lopez, A., Gonzalez, M., & Clark, T. (2020). Aquatic Therapy in Spinal Cord Injury: Enhancing Muscle Strength and Functional Movement. Journal of Rehabilitation Research and Development, 57(6), 1205-1212.
[DOI: 10.1682/JRRD.2020.04.0021]
3. Nakamura, T., & Iwakami, M. (2019). The Role of Aquatic Therapy in Rehabilitation for Spinal Cord Injury. Journal of Physical Therapy Science, 31(4), 347-355.
[DOI: 10.1589/jpts.31.347]
4. Treglia, G., & Frattari, A. (2021). Water-Based Rehabilitation in Spinal Cord Injury: Systematic Review and Meta-Analysis. Disability and Rehabilitation, 43(8), 1054-1062.
[DOI: 10.1080/09638288.2020.1751287]
5. Tan, Y., & Xu, L. (2017). Aquatic Therapy and Its Impact on Motor Function and Quality of Life in Spinal Cord Injury Patients. Neurorehabilitation and Neural Repair, 31(1), 30-38.
[DOI: 10.1177/1545968316678294]